Zenderbaas verdedigt verplichte propaganda, Italiaanse factchecksite uit de lucht gehaald en het gevaar van karaktermoord en nulnieuws
Iedere week verzamelt Factory het belangrijkste nieuws over factchecking en nepnieuws. Met deze week: factchecksites offline gehaald, nepfoto’s aanslag en trollaccounts verwijderd.
Sinclair-baas verdedigt verplichte ‘anti-nepnieuwspropaganda’
Tegenstanders van monopolievorming in de media zagen afgelopen week hun gelijk bevestigd. Een videocompilatie, in elkaar gesleuteld door het blog Deadspin, bracht tientallen lokale tv-stations van mediabedrijf Sinclair Broadcast Group in beeld, die allemaal een identieke boodschap voorlazen over vooroordelen in de media en redacties die nepnieuws en ‘eenzijdige berichtgeving’ naar buiten brengen.
Het gevaar is dat dit soort video’s in de toekomst vaker zullen opduiken bij Sinclair. Als de Amerikaanse overheidsinstantie voor marktregulering de overname van concurrent Tribune Media goedkeurt, worden de programma’s van Sinclair volgens The New York Times in 70 procent van de Amerikaanse huishoudens uitgezonden.
David Smith, de topman van Sinclair, lachte de zorgen van miljoenen mensen weg. Tegen de New Yorkse krant zei hij: ‘Begrijp je dat praktisch gezien elk woord dat uit de monden van de nieuwsmensen van de netwerken komt, vaststaat en door iemand is goedgekeurd?’
Natuurlijk hebben tv-rubrieken een hoofdredactie die nog voor de uitzending van de inhoud op de hoogte is, en hier en daar aanpassingen kan maken of zelfs kan ingrijpen (zie ook de uitstekende film Good Night, and Good Luck over het mccarthyisme).
Maar verplichte riedeltjes die moeten worden opgedreund als een hoofdkantoor het zegt – dat is orwelliaans en Noord-Koreaans. Dat dergelijke praktijken gelukkig nog een uitzondering zijn – ook in Amerika – maakt dat Arjen Lubach venijnig kan opmerken: ‘Nederland staat op een prachtige, prachtige vijfde plaats [in de persvrijheidsindex]. En daar mogen we best een beetje trots op zijn, moet ik zeggen… van de overheid.’
De homepagina van Butac.it sinds de rechter in Bologna heeft bevolen de site offline te halen.
Italiaanse factchecksite offline gehaald na één omstreden artikel
De tweekoppige Italiaanse factcheckwebsite Butac.it is niet langer in de lucht. Het gerechtshof van Bologna heeft bepaald dat alle ruim 3.000 artikelen van de site onbereikbaar zijn. Dit vonnis zou het gevolg zijn van een rechtszaak wegens smaad, aangespannen door een arts over wie Butac-oprichter Michelangelo Coltelli in 2015 een kritische factcheck publiceerde.
De arts in kwestie promootte ‘holistische geneesmiddelen’ op het Italiaanse tv-netwerk RAI, schrijft Coltelli in een blogpost. Collega-factchecker David Puente meldt op Twitter dat Butac met een advocaat werkt aan het intrekken van het rechterlijke besluit.
Dall’admin di @butacit :
“Stiamo lavorando con i nostri avvocati per il dissequestro. Abbiamo fiducia nelle istituzioni con cui abbiamo più volte collaborato quando richiesto.
Nel frattempo vi chiediamo di portare pazienza, e ci auguriamo nella vostra comprensione.”— David Puente (@DavidPuente) 6 april 2018
De ‘inbeslagname’ van de factchecksite is door diverse Italiaanse media en instanties scherp veroordeeld. De Italiaanse journalistenvakbond spreekt van een ‘schokkende en disproportionele’ maatregel. Journalist Enrico Mentana vergeleek de sluiting van de site met ‘fascistische censuur’.
Ook karaktermoord is een vorm van nepnieuws, vindt NRC
Julia Kristeva in 2007. Foto: David Monniaux/Wikimedia Commons/CC BY-SA 3.0
Satire, misleiding, photoshops: allemaal zijn het gradaties van nepnieuws. NRC voegt ook karaktermoord graag aan dat rijtje toe. In een fel hoofdredactioneel commentaar veroordeelt de krant de wijze waarop westerse media beschuldigingen van de Bulgaarse geheime dienst aan het adres van de Bulgaars-Franse filosofe Julia Kristeva overnamen.
De Bulgaarse inlichtingendienst stelde dat Kristeva onder het pseudoniem ‘Sabina’ al sinds 1971 stiekem informatie doorspeelt naar haar geboorteland vanuit haar woonplaats Parijs. De geheime dienst van het Oost-Europese land zegt zich te baseren op ‘twee hoofdstukken van openbaar gemaakte dossiers’, aldus Balkan Insight.
Maar in de documenten wordt met geen woord gerept over het aantal jaren dat Kristeva voor het Bulgaarse veiligheidsapparaat zou hebben gewerkt, wat haar precieze werkzaamheden waren en of zij daarvoor betaald kreeg. NRC oordeelt: ‘Gezien het gemak waarmee nepnieuws en geruchten dezer dagen de wereld over gaan, is het hoog tijd om ook pogingen tot karaktermoord officieel te identificeren en af te weren, à la May in de zaak-Skripal.’
Alle nepfoto’s na de aanslag in Münster op een rij
De Prinzipalmarkt in Münster, 400 meter van de plek van de aanslag op 7 april 2018. Foto: Wikimedia Commons/CC BY-SA 3.0
.jpg){kind=link}
Als er één plek is waar je moet zijn om alle onzinnige en ongerelateerde foto’s na een aanslag of ander incident te vinden, dan is het BuzzFeed. Deze week maakte de Duitse tak van het medium een overzicht van de foto’s die onterecht de ronde deden na de aanslag in Münster, waarbij twee doden en twintig gewonden vielen.
- Enkele internettrolls deelden een (verbazingwekkend slecht gekunstelde) foto van de Amerikaanse komiek Sam Hyde, die natuurlijk niets met de Duitse aanslag te maken heeft. Hij werd eerder foutief in verband gebracht met de aanslag in München in juli 2016;
- Iemand anders tweette een foto van de malafide arts Gert Postel, als zijnde zijn in Münster vermist geraakte opa;
- Ook doken onterecht foto’s op van Duitse en Amerikaanse YouTubers, die als daders werden afgebeeld;
- Tot slot ging een Roemeens tv-station de fout in met zijn daderprofiel en werd een Guiness World Record-houder onverdiend bij de aanslag in Münster betrokken.
Facebook verwijdert honderden Russische trollaccounts
Facebooks chief security officer Alex Stamos. Foto: Dave Maass/Wikimedia Commons/CC BY 2.0
Vorige week schreven we dat Facebook beloftes heeft gedaan om strenger op te treden tegen nepnieuws en buitenlandse bemoeienis. De eerste actie in dat opzicht is een feit: Facebooks beveiligingsbaas Alex Stamos kondigde aan dat 70 Facebookaccounts, 138 pagina’s en 65 Instagramgebruikers die werden beheerd door de Russische ‘trollfarm’ Internet Research Agency (IRA) zijn opgedoekt.
CEO Mark Zuckerberg liet via zijn persoonlijke account weten dat de verwijderactie was bedoeld om Russen te beschermen tegen Russische manipulatie. De betreffende gebruikers werden gevolgd door 1,08 miljoen mensen, schrijft The Verge. Bijna een half miljoen daarvan volgden de Instagramaccounts op de voet. Sinds 2015 zou de IRA 167.000 dollar aan reclame hebben gespendeerd.
Nepnieuws? Het echte probleem is ‘nulnieuws’
De redactie van Bild in West-Berlijn in 1977. Foto: Wikimedia Commons/CC BY-SA 3.0
Er lopen nog steeds mensen in Nederland – en daarbuiten – rond voor wie het begrip ‘nepnieuws’ een volkomen nieuw fenomeen is. Voor de meer mediaconsumerende mensen onder ons zal de term ‘nulnieuws’ een stuk frisser in de oren klinken.
Satiricus Ricus van der Kwast beschrijft nulnieuws overtuigend op De Nieuwe Reporter: ‘Nulnieuws is veel verraderlijker [dan nepnieuws]. Het leest lekker weg en heeft typisch een hoog rode-orengehalte. Nulnieuws begint waar de nieuwswaarde van een feit ophoudt, als die er al ooit geweest is.’
Van der Kwast noemt een paar voorbeelden: hoe het Duitse boulevardblad Bild in de jaren 70 de gruweldaden van seriemoordenaar Joachim Kroll tot in den treure bleef opschrijven; kranten, tijdschriften en websites die onzinnige voorspellingen doen over België en Shell; en mediamensen die andere mediamensen gaan interviewen.
Zijn sombere conclusie over de hedendaagse verslaggever: ‘Je ziet iemand die steeds meer schrijft, meer moet schrijven over steeds minder, wat steeds sneller vergeten wordt.’ We zullen zien of 2018 inderdaad het jaar van het nulnieuws wordt.