Factcheck: ‘Ieder half uur sterft een Nederlander door sigaretten’

De bekendste advocaat van Nederland? Dat was natuurlijk jarenlang Bram Moszkowicz. Nu is het wellicht Gerard Spong, maar Bénédicte Ficq gooit de laatste tijd ook hoge ogen als strafpleiter. Zij is namelijk een strijd gestart tegen de tabaksindustrie, inmiddels gesteund door ziekenhuizen, zorginstellingen en de gemeenten Amsterdam en Utrecht. Waarom ze dat doet? Tegen NRC Handelsblad stelt Ficq dat ‘in Nederland elk half uur iemand dood’ gaat ‘door sigaretten’. Klopt dat?

De haalbare methode om deze bewering te checken, is niet om na te gaan of er inderdaad om de 30 minuten iemand overlijdt aan de gevolgen van roken. We kunnen wel controleren of er op jaarbasis zoveel Nederlanders overlijden, dat er omgerekend elk halfuur iemand overlijdt ‘dankzij’ de tabaksindustrie. In een dag zitten 24 uur en in een jaar 365 dagen, dus om tot de uitkomst van Ficq te komen, zouden er in totaal 2*24*365 = 17.520 Nederlanders aan (overmatig) tabaksgebruik sterven.

Verschillende doodsoorzaken

De eerste associatie die roken oproept als je stilstaat bij doodsoorzaken, is longkanker. Volgens het Amerikaanse Center for Disease Control (CDC) is de kans op longkanker bij rokende mannen 25 keer zo groot als bij niet-rokers; bij vrouwen is dat zelfs 25,7 procent.

Maar er zijn nog meer ziekten en doodsoorzaken die ontstaan door te veel tabaksconsumptie, somt het CDC op: beroertes, hartinfarcten, bloedproppen en COPD, maar ook kanker op andere plekken in je lichaam. Van de blaas en je nieren tot de alvleesklier of in je maag.

Kanker in Nederland

Hoe zit dit in Nederland? Hier stierven in 2016 ruim 10.000 mensen aan longkanker, blijkt uit data van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). En als je de andere typen kanker die roken kan oproepen meetelt, kom je nog veel hoger uit:

• Alvleesklier: 2.830
• Slokdarm: 1.869
• Blaas: 1.304
• Maag: 1.239
• Nier: 912

Niet allemaal door roken

Tel je al die soorten bij elkaar op, dan kom je op 18.845 overlijdensgevallen. Echter worden niet al die doden één op één veroorzaakt door roken. Het CDC claimt zelfs dat een derde minder Amerikanen zou overlijden aan kanker als niemand zou roken. Zou je dit doortrekken naar Nederland, dan kom je met een hele grove schatting uit op 12.600 Nederlandse overledenen aan kanker per jaar die je met enige zekerheid kunt toeschrijven aan tabak.

Hart- en vaatziekten hebben we dan nog niet meegenomen in de berekening. Het CBS becijferde dat in 2016 meer dan 38.000 Nederlanders door die oorzaak aan hun eind kwamen.

Beroertes

En wat betreft beroertes: een jaar eerder kwam een onderzoek van de Hartstichting en het Universitair Medisch Centrum in Utrecht op zo’n 5.400 overlijdensgevallen daardoor. Het is aannemelijk om te stellen dat van de overledenen aan zowel hart- en vaatziekten als beroertes (ongeveer 44.000 Nederlanders per jaar), één op de tien dat lot ten deel is gevallen door uitbundig gebruik van de sigaret. Immers: 13,7 procent van de bevolking omschrijft zichzelf als een ‘matige roker’.

Conclusie

Elk halfuur sterft een Nederlander door sigarettengebruik, zei advocate Bénédicte Ficq tegen NRC. Houd je in gedachten dat niet iedereen met longkanker die ziekte oploopt door roken, en dat slechts een deel van alle overige kankertypen, hart- en vaatziekten en beroertes door sigaretten wordt veroorzaakt, dan nog is ruim 17.000 een geloofwaardig aantal. We beoordelen de bewering van Ficq daarom als plausibel.