Factcheck-Fátima, anti-vaccinatiegroepen en nepvideo’s van Obama

7 augustus 2018 0 Door Zoran Bogdanovic

Iedere week verzamelt Factory het belangrijkste nieuws over factchecking en nepnieuws. Met deze week: antivaccers, factcheck-bot en bange journalisten.

Factcheck-bot Fátima jaagt op nepnieuws uit Brazilië

“Hey! Dit account verdraait de woorden die presidentskandidate Marina Silva gaf aan Globonews”, tweette de bot Fátima op 1 augustus, met een nette verwijzing naar de originele uitspraak van Silva. Dit is een van de ongeveer vijftien factcheck-tweets die Fátima dagelijks verstuurt.

Bron: Screenshot van Twitter

De bot is ontwikkeld door factcheck-startup Aos Fatos in aanloop naar de Braziliaanse verkiezingen over twee maanden. De opzet is vrij simpel: Aos Fatos heeft een database met meer dan duizend nepnieuws verhalen. Fátima scant Twitter en als ze iets tegenkomt wat niet klopt, laat ze dat heel de wereld weten.

De startup ontving meer dan 45.000 dollar van Facebook om de bot te ontwikkelen; een zet die tot nu toe succesvol blijkt. Dat zegt het hoofd van Aos Fatos, Tai Nalon tegen Poynter. “Men refereert op Twitter naar Fátima om iemand ertoe te dwingen een tweet met nepnieuws te verwijderen. Dit is heel gek, we verwachtten niet dat dit zou gebeuren.”

Groeiend probleem op Facebook: anti-vaccinatiegroepen

Als je op Facebook zoekt naar ‘vaccin’ of ‘vaccinatie’, is de kans groot dat je op anti-vaccinatie groepen terechtkomt. Dit zou niet mogen, schrijft The Daily Beast. Op de pagina’s wordt vaak misinformatie en nepnieuws gerelateerd aan vaccinaties verspreid. Zo zouden sommige kinderen autisme krijgen na vaccinatie (dit is nooit bewezen) en zou het medisch personeel onwetend zijn over de inhoud van de vaccinaties.

Facebook belooft sinds 2016 het probleem rondom nepnieuws aan te pakken, maar pagina’s als “The Truth About Vaccines” en “Stop Mandatory Vaccination” hebben meer dan 100.000 leden en groeien in aantallen. De gevolgen blijven niet alleen zichtbaar op het internet: de anti-vaccinatiecampagnes in de V.S. leiden tot groepen ongevaccineerde kinderen in steden als Portland, Detroit en Houston. Dit kan voor uitbraken van mazelen zorgen, net zoals vorig jaar in Minnesota.

The Daily Beast confronteerde Facebook met de populariteit van de anti-vaccinatiegroepen, maar kreeg geen antwoord. Wel interviewden ze Naomi Smith, docent aan de Federal University Australia en onderzoeker van de anti-vaccinatiebeweging: “Het is moeilijk voor Facebook om grip op de beweging te krijgen omdat die bestaat uit veel kleine groepjes. Verwijder je er een paar, dan worden er binnen no-time nieuwe groepen aangemaakt.”

Ook in Nederland daalt de vaccinatiegraad, schreef het NRC in juni. Vier jaar geleden zakte Nederland onder de grens van 95 procent, die volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) nodig is om een eventuele mazelenuitbraak te voorkomen. In 2013 en 2014 kwam tijdens een mazelenuitbraak in de Nederlandse ‘Bible belt’ een kind om en raakten 2.600 anderen besmet. Vorig jaar was de vaccinatiegraad slechts 90 procent, ten opzichte van 91 procent in 2016.

Het komt niet als een verrassing dat Nederlandse anti-vaccinatiegroepen op Facebook actief zijn. Zo heeft de groep “Vaccinatieraad” 3,1 likes en de groepen Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken en Stichting Vaccinvrij ieder meer dan 6.000 leden.

Nepvideo’s van bekende mensen

Het kan de toekomst worden van nepnieuws: video’s waarin het lijkt of bekend persoon iets vertelt. Maar in feite is het een 3-d model, gemaakt om je te misleiden. Hoe dat zit, vertelt maker Supasorn Suwajanakorn in deze zeven minuten durende TedTalk:

Russische trollen focussen ook op links-Amerika

De verhalen over Russische trolls die extreem-rechtse ideeën uitdragen zijn inmiddels bekend. Maar uit onderzoek van Medium.com blijkt dat ze zich ook op een links publiek hebben gericht. Het doel? Voor onrust zorgen in de Amerikaanse samenleving.

De site neemt het voorbeeld van “Resisters”, een groep die vorige week door Facebook is verwijderd. Op de groep werden posts gedeeld van feministische en progressieve bronnen, vaak in verzet tegen de regering-Trump. Hun motto:

Online and offline feminist activism against fascism. Widespread public education and direct action, amplifying the voices from targeted communities.

Bron: screenshot van Medium.com / Facebook

Maar daar bleef het niet bij. Ook organiseerde de groep demonstraties tegen het inhumane immigratiebeleid van de Amerikaanse regering, Republikeinse belastingplannen en de zogenaamde “Muslim ban”, waardoor in het voorjaar van 2017 mensen uit zeven “moslimlanden” de V.S. niet in mochten.

En laat de plaatsnaam Charlottesville een bel rinkelen? Bij een extreemrechtse demonstratie “Unite the right” en een antifa-tegendemonstratie viel vorig jaar augustus een dode. Daarop zou een “Unite the right 2” volgen, waarop de Russische trollen van Resisters een tegendemonstratie organiseerden.

Bron: Medium.com / Facebook

Karakteristiek aan berichten geschreven door de administratoren waren grammaticale fouten die kenmerkend zijn voor Engelse sprekers met een Russische achtergrond; verkeerd gebruik van “a” en “an”, onnodige “the’s” en het mixen van enkelvoud en meervoud.

Met een totaal van 187.100 gedeelde berichten lijkt het dat dit de meest populaire Facebook-groep was die gerund werd door Russische trollen. Andere groepen waren vaak minder succesvol en behaalden amper tien volgers. Medium.com kondigt dieper onderzoek aan naar soortgelijke groepen. Hierbij gaat het gebruik maken van datasets die het krijgt van Facebook.

NRC checkt: “Journalisten verlaten het vak omdat ze het te riskant vinden”

Een caddy die bij de gevel van De Telegraaf naar binnen rijdt, Parool-journalist Paul Vugts die moet onderduiken, een raket die binnenvloog in het kantoor van de redactie van Panorama en bedreigingen aan het adres van verschillende journalisten. Deze voorbeelden waren voor Nieuwsuur aanleiding om op 26 juni oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer te interviewen. Samen met criminoloog Marjolein Odekerken hield hij een enquête onder 638 journalisten, genaamd “Een dreigend klimaat“.

Brenninkmeijer zei tegen Nieuwsuur dat steeds meer Nederlandse journalisten het vak verlaten omdat ze het “te riskant vinden“. De dreiging zou de afgelopen tien jaar verdubbeld zijn. Het NRC besloot dit te checken.

Allereerst is er gekeken naar het rapport van Odekerken en Brenninkmeijer. Daaruit zijn twee dingen op te merken:

61 procent van de ondervraagde journalisten zegt bedreigd te zijn. In het artikel staat dat 22 procent zegt dat dit hen dagelijks overkomt. Dit klopt niet: in het rapport staat dat slechts een procent van de ondervraagden dagelijks wordt bedreigd. De bedreigingen zijn zowel fysiek als via sociale media, maar ook met rechtszaken.
Dreigen werkt. Journalisten zijn hierdoor terughoudender geworden en vermijden bepaalde locaties of onderwerpen. Reportages worden afgebroken, publicaties geschrapt en journalisten trekken zich terug van sociale media.

Maar in het rapport spreken ze natuurlijk alleen over actieve journalisten. “Als u mij vraagt of ik empirisch bewijs heb, waaruit blijkt hoeveel journalisten er gestopt zijn, kan ik dat niet geven”, zegt Brenninkmeijer tegen het NRC. De krant krijgt een soortgelijk antwoord van Thomas Brunning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Hij kent verhalen van journalisten die zeggen dat ze gestopt zijn om een bepaalde reden, maar eigenlijk andere beweegredenen hebben. Journalisten die er openlijk over willen praten kent hij niet.

CategorieBlog

Tagsanti-vaccinatie aos fatos fatima obama