‘Werknemers lopen meer gevaar op de werkvloer’

Er zijn meer zware ongevallen op het werk. Vorig jaar waren er 4368 arbeidsongevallen, waarbij 71 mensen om het leven kwamen. Dat schreef De Telegraaf op 26 februari naar aanleiding van een ANP persbericht. Verschillende media namen het over, onder andere RTL Nieuws, de NOS en het AD, maar klopt het ook?

Door: Mischa Tromp

Volgens het artikel is er een toename in het aantal arbeidsongevallen. De bron van het bericht is de Inspectie SZW (de arbeidsinspectie), onder leiding van inspecteur-generaal Marc Kuipers. De inspectie rekent iedereen mee die in Nederland werkt (elke ZZP’er, werknemer of kantoormedewerker van welke nationaliteit dan ook). Het CBS doet ook onderzoek naar arbeidsongevallen. Deze cijfers liggen een stuk lager, omdat het CBS een andere definitie hanteert: alleen mensen die als werknemer in dienstverband zijn.

De cijfers

In 2017 waren er volgens De Telegraaf 4212 ongevallen. In 2018 waren er 4368 ongevallen te betreuren. Hiervoor hebben we de jaarstukken en de klachten- en ongevalsrapporten van de SZW er even bij gepakt. Hierin wordt het volgende duidelijk: er is inderdaad een toename in het aantal meldingen en het aantal onderzoeken. Dit is te zien in het figuur hieronder (er zit verschil tussen het latere gepubliceerde persbericht en de cijfers in onderstaand staafdiagram).

Daar zit meteen het addertje onder het gras. De cijfers zijn van het aantal gemelde ongevallen. Maar zoals de SZW zelf beschrijft:

‘Niet alle meldingsplichtige arbeidsongevallen worden daadwerkelijk gemeld. De Inspectie SZW is niet op de hoogte gesteld van circa 30% tot ruim 50% van deze ongevallen. Uit het onderzoek ‘Arbo in bedrijf 2016’ blijkt dat bijna 5% van de bedrijven waar de afgelopen drie jaar een arbeidsongeval heeft plaatsgevonden, niet op de hoogte is van de meldingsplicht.’

– Inspectie SZW, jaarverslag 2016

De cijfers kunnen dus afwijken, maar daar is niets van terug te vinden in de berichtgeving. Daarnaast geven de cijfers ook een vertekend beeld. In de rapporten van de Inspectie SZW wordt namelijk uitgelegd dat kleine arbeidsongevallen niet worden gemeld. Hierdoor lijkt het alsof het gevaar op de Nederlandse werkvloer extreem hoog is.

Naast het ontbreken van deze cijfers zijn er nog meer getallen onbekend. Er ontbreken namelijk data van een onbekend aantal ongevallen. Dat zet de Inspectie SZW in haar jaarstukken. Hier wordt beschreven dat niet alle bedrijfsongevallen gestructureerd worden vastgelegd en dat de cijfers dus kunnen afwijken. Hier is niets van terug te vinden in de berichtgeving.

Ook moet er rekening gehouden worden met het feit dat er misschien niet meer ongevallen zijn, maar dat er meer gemeld wordt. Het werkelijke aantal ongevallen kan dus gelijk gebleven zijn. Sinds 2014 vraagt de Inspectie SZW meer aandacht voor bedrijfsongevallen. De laatste vijf jaar publiceren ze dan ook meer rapporten over dit onderwerp dan in de jaren daarvoor. Dit is te zien in een overzicht op hun website. Zo publiceerden ze voor 2014 maar een paar rapporten waarin bedrijfsongevallen een bijrol hadden. Sinds 2014 publiceren ze jaarlijks een overzicht van de bedrijfsongevallen dat jaar. Ook zijn er tussenrapporten gepubliceerd met betrekking tot arbeidsongevallen.

Doden

De Telegraaf, NOS en RTL Nieuws berichtten ook dat het aantal doden de laatste jaren fors stijgt. Aan de hand van de jaarstukken hebben we een overzicht gemaakt van het aantal doden in de laatste 10 jaar. Je ziet het resultaat in het figuur hieronder.

Het aantal doden schommelt tussen de vijftig en de tachtig doden. Het statement dat er fors meer doden zijn is gedeeltelijk waar. Ten opzichte van vorig jaar zien we een grote stijging. In de laatste tien jaar is te zien dat het aantal doden is afgenomen. De werkelijkheid is dat er een golfbeweging te zien is in het aantal doden. Een echte toename of afname is er nauwelijks. In relatieve zin blijven de cijfers voor dodelijke ongevallen tussen de 1 en 2 procent liggen. In de rapporten van de Inspectie SZW staat dit ook vermeld. Zij concluderen dat het aantal doden de laatste jaren eigenlijk vrij stabiel is. ,,Het aantal doden ligt de afgelopen jaren tussen en de vijftig en de zeventig. Daar verandert niet veel aan”, vertelt woordvoerster Elizabeth Paladeng.

Verhouding

De afgelopen jaren is de economie aangetrokken. Dit is te zien in het aantal werkenden. Het CBS heeft een grafiek gepubliceerd waarin te zien is dat er meer werkenden zijn. Het figuur zie je hieronder.

We hebben aan de hand van de cijfers van het CBS een berekening gemaakt van het percentage ongevallen in relatie tot het aantal werkenden. Het resultaat zie je in het figuur hieronder.

Je zou hieruit kunnen concluderen dat het gevaarlijker wordt op de werkvloer. Toch ligt dat genuanceerder. Hoe meer mensen aan het werk zijn, hoe meer mensen er risico hebben om eens een ongevalletje te hebben. Het gevaar kan dan nagenoeg gelijk zijn.

De Inspectie SZW

De Inspectie SZW publiceert regelmatig dat het slecht gesteld is met onze veiligheid op de arbeidsmarkt. Inspecteur-generaal Marc Kuipers draagt zelf ook bij aan de onduidelijkheid:

,,Dit is een triest bericht. Het is in ons aller belang dat wie ’s ochtends gezond naar zijn werk gaat, ’s avonds ook weer veilig en gezond thuiskomt. Helaas is veilig werk niet vanzelfsprekend. We zien in deze economie dat er sneller en efficiënter moet worden gewerkt. Gevolg: meer onveilige situaties en meer ongelukken. Ik roep bedrijven op meer werk te maken van veilige arbeidsmiddelen, veiligheidsprocedures en een cultuur van gezond en veilig werken. Bedrijven zouden ervan doordrongen moeten zijn dat veiligheid en gezondheid bij het werk staat of valt met de cultuur in het bedrijf.”

– Marc Kuipers in een nieuwsbericht op de website van de inspectie

In dit nieuwsbericht komt naar voren dat het heel erg slecht gaat met de veiligheid omdat dit het zoveelste jaar is dat er meer ongevallen zijn. Dit is simpelweg niet te zeggen. De vraag blijft: zijn er in totaal meer ongevallen of zijn er gewoon meer meldingen gedaan van ongevallen?

Conclusie

Hoewel het percentage misschien stijgt, is nog steeds niet te zeggen of dit te maken heeft met een gevaarlijkere werkvloer. Het enige wat je kunt concluderen is dat er meer mensen zijn gaan werken en dat er ook meer meldingen worden gedaan van ongevallen. ,,We hebben geen aanwijzing dat de meldingsbereidheid is toe- of afgenomen”, vertelt Inspectie SZW woordvoerster Elizabeth Palandeng. ,,Hoewel werkgevers en opdrachtgevers verplicht zijn ernstige ongevallen te melden, komt het in de praktijk voor dat dit niet gebeurt. Hoe vaak dit niet gebeurt is voor ons lastig te zeggen.”

Er is dus teveel onduidelijk om te kunnen concluderen dat het onveiliger wordt op de werkvloer. Hier hebben de mediaberichten geen rekening mee gehouden. Door duidelijk te maken aan de lezer dat het gaat om een toename in het aantal meldingen en niet zozeer het totale aantal ongevallen, waren de berichten representatiever geweest. We beoordelen de stelling daarom als ongefundeerd.