#FactcheckingDay: de staat van factchecken in 2019
Sinds 2017 is 2 april door het Poynter International Fact-Checking Network omgedoopt tot ‘International Fact-Checking Day’. In de nasleep van de jaarlijkse 1 aprilgrappen wordt deze dag gebruikt om het belang van factchecken aan te kaarten in een samenleving waarin fake news steeds meer in de schijnwerpers staat.
Open source intelligence en factchecken
De wereld van factchecken staat zeker niet stil. De laatste jaren is niet alleen het verspreiden van nepnieuws laagdrempelig geworden, maar zijn ook de middelen en technieken om desinformatie te bestrijden toegankelijk geworden voor een steeds groter publiek. Online onderzoekscollectief Bellingcat heeft de kracht van crowdsourcing in online onderzoek laten zien, zoals met hun onderzoek naar MH17. Met opvallende onthullingen, zoals de bekendmaking van de identiteit van de verdachten in de Skripal-zaak, krijgt onderzoek met behulp van open source intelligence (OSINT) een steeds groter podium. Ook Europol gebruikt de crowd in hun onderzoek naar kindermisbruik door gezamenlijk objecten uit foto’s en video’s te identificeren.
Platforms
Terwijl steeds meer mensen zelf aan de slag gaan met het verifiëren van informatie (zoals de reverse image search van Google), woedt er een pittige discussie over de verantwoordelijkheid van online platforms in de verspreiding van foutieve informatie. In hoeverre kunnen platforms als Facebook en Twitter worden aangesproken op wat hun gebruikers verspreiden? In aanloop naar de Europese verkiezingen in mei hebben de Europese Commissie en onder andere Facebook, Google en Twitter een gedragscode opgesteld voor het tegengaan van desinformatie. Ondertussen neemt de kritiek op algoritmes van onder andere Facebook en YouTube toe; er zouden te veel samenzweringstheorieën worden aanbevolen.
Balans
Tegelijkertijd zijn er ook zorgen over censuur. Hoe ver mogen overheden en social mediaplatforms gaan om te bepalen wat men wel of niet kan zien? Nieuwe wetgeving tegen nepnieuws in Rusland krijgt veel (westerse) kritiek omdat het de regering in staat stelt om websites te blokkeren en forse boetes en gevangenisstraffen kan opleggen. En vorig jaar pakte de veiligheidsdienst van Egypte journalisten op onder het mom van nepnieuws. In Europa lijkt de zoektocht naar de juiste middelen in de strijd tegen desinformatie nog niet klaar en blijft het een precaire balans tussen het bestrijden van nepnieuws enerzijds en het beschermen van de vrijheid van meningsuiting anderzijds.
Groeiende vraag naar factchecken
De wereld van factchecken is dus continu in beweging en zelfs hard aan het groeien. De afgelopen vier jaar is het aantal factcheck-initiatieven verdrievoudigd naar 149 in 53 verschillende landen. Het laat zien hoe groot de vraag is naar betrouwbare en complete informatie in een tijdperk waarin iedereen in een eigen realiteit kan ontsnappen. Hoe gaan we onze informatievoorziening in dit tijdperk vormgeven? Die vraag brengt de internationale factcheckdag weer even onder de aandacht.
Wil je weten hoe je zelf aan de slag kunt met het checken van informatie die je (online) tegenkomt? Kijk dan eens op factcheckingday.com. Ook kun je je vaardigheden bijspijkeren met deze speciale verificatiequiz.
Check onze blog voor meer achtergronden