Audio nepnieuws op Whatsapp en ‘Nederlandse’ anti-Islam trollen

Iedere week verzamelt Factory het belangrijkste nieuws over factchecking en nepnieuws. Met deze week: nepnieuws via Whatsapp en Russische trollen in Nederland.

Audio nepnieuws via Whatsapp

Diego Maradona is omgekomen na een hartaanval tijdens het WK. Dit nepnieuws circuleerde vorige maand op Whatsapp via audioberichten, schrijft Poynter.

De berichten klinken meestal als nieuwsfragmenten uit een radio-uitzending en zijn in Latijns-Amerika een groeiend probleem. Zo werd de toen nog Mexicaanse presidentskandidaat Andrés Manuel López Obrador tijdens de verkiezingscampagne deze zomer via neppe audioberichten beschuldigd van het omkopen van stemmers. Hij zou gratis TV’s weggeven.

De Mexicaanse journaliste Gisela Pérez de Acha kreeg tijdens een aardbeving in Mexico-stad een audiobericht met het nieuws dat een kindercrèche was ingestort. “De persoon klonk net als een reporter: ‘Ik sta buiten de ingestorte crèche. Dit en dat is gebeurd en we hebben hulp nodig.’ De toon was alarmerend.”

Nepnieuws wordt via Whatsapp-audioberichten ook in Azië verspreid. Eerder dit jaar schreef The New York Times over regionale verkiezingen in India, waar moslims en hindu’s tegen elkaar op werden gezet door campagneteams van verschillende partijen. Zo werd een video van het lynchen van een meisje in Guatemala gepresenteerd alsof de daders moslims uit India waren. Daarop volgden audioberichten waarin het incident werd aangehaald en gebruikt als reden om op bepaalde partijen te stemmen.

Nepnieuws via Whatsapp heeft in dat land voor talloze doden gezorgd door valse berichten over bijvoorbeeld kinderlokkers en orgaanrovers, schreef Trouw eerder deze maand. De slachtoffers werden vals beschuldigd en vervolgens door groepen woedende mannen vermoord.

Whatsapp brengt veranderingen aan bij doorsturen van berichten

Om dit soort incidenten te stoppen heeft Whatsapp vorige week veranderingen aangebracht aan bij de doorstuur-functie van berichten. Gebruikers kunnen nu zien wanneer een bericht is doorgestuurd van een andere bron (zie screenshot hieronder). Ook is het maximale aantal berichten dat in een keer doorgestuurd kan worden, verminderd naar vijf in India en twintig voor gebruikers in andere landen.

De maatregel volgt na een reactie van het Indiase ministerie voor informatietechnologie op de lynchpartijen in India, waarin het ‘onmiddelijke actie’ eiste van Whatsapp.

Russische internettrollen ook actief in het Nederlands

Russiche internettrollen hebben na de aanslagen in Brussel in 2016 tweets verstuurd met islam-kritische hashtags als #Islamkills en #Islamistheproblem, blijkt uit onderzoek van het NRC Handelsblad. Het dagblad achterhaalde 940 in het Nederlands geschreven en inmiddels verwijderde tweets die verstuurd werden door 152 nepprofielen.

De berichten zijn afkomstig van het Internet Research Agency (IRA), een zogenaamde ’trollenfabriek’ in Sint-Petersburg. Daar werken honderden jonge russen om de politieke verdeeldheid in Europa en de V.S. te vergroten, bijvoorbeeld door het anti-islam sentiment aan te wakkeren.

Maar waar in Amerika de speciaal aanklager Mueller claimt dat IRA Donald Trump heeft geholpen in het Witte Huis te krijgen door het sturen van Pro-Trump tweets, heeft het NRC geen bewijs gevonden dat er sprake is van menging met de Nederlandse Kamerverkiezingen in 2017. Wel kreeg de PVV meer steun van de trollen dan andere Nederlandse politici; zeventien keer werd opgeroepen om op Geert Wilders te stemmen. Maar de trollen maakten vooral Engelstalige tweets; zo’n 30.000 werden er gedeeld door Nederlandse twitteraars met een totaal aantal volgers van 9,5 miljoen.

Het NRC ging hierbij uit van twee gelekte datasets met in totaal 200.000 tweets. “We kijken dus naar een deel van een (mogelijk veel) groter geheel. Het is bovendien zeer waarschijnlijk dat er nog ándere trollaccounts actief zijn, die nog niet boven water zijn gekomen”, schrijven de auteurs Reinier Kist en Rik Wassens.

De Telegraaf plaatst rectificatie na artikel over vermeende Kaspersky-hack

De Telegraaf moet van de rechtbank een rectificatie plaatsen vanwege een artikel uit februari waarin ‘cyberveiligheidsexpert’ Rian van Rijbroek claimt een ‘wereldberoemd Russisch softwarebeveiligheidsbedrijf’ te hebben gehackt. Aangezien het duidelijk om het antivirusbedrijf Kaspersky Labs gaat, spande de computerbeveiliger een kort geding aan tegen De Telegraaf. Een take uit het artikel uit februari:

Op kerstavond 2017 probeert ze in te breken bij een wereldberoemd Russisch softwarebeveiligingsbedrijf. Ze heeft beet, stuurt de ’buit’ (o.a. IP-adressen) door naar een contactpersoon bij Amerikaanse veiligheidsdiensten en krijgt te horen: er zit iemand in de Tweede Kamer die samenwerkt met de Russen! Althans, dat beweert Van Rijbroek.

Het bedrijf vecht al een tijdje tegen een ‘lastercampagne van de Amerikaanse regering’. Dat schreef mede-oprichter en CEO Eugene Kaspersky vorig jaar in The Guardian. Verschillende media linkte de Russische geheime diensten, inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 en het softwarebedrijf. Tot nu toe is niets van deze claims bewezen. Het bedrijf als teken van goodwill haar centrale infrastructuur van Moskou naar Zwitserland verplaatst.

De tweede rectificatie door Telegraaf is een feit! Na online nu ook in print op de voorpagina van de zaterdageditie. ✅✅ #klaarmet #nepnieuws #nomorefakenews pic.twitter.com/D03DoeeNcB

— Kaspersky Lab (@Kaspersky_BNL) 21 juli 2018