Factcheck: ’Zo’n 30 procent van de 80-jarigen heeft dementie’
‘Zo’n 30 procent van procent van de tachtigjarigen heeft dementie, maar niet 30 procent ligt aan de nierdialyse’, zegt hoogleraar gerontologie Andrea Maier (Vrije Universiteit) in een interview op De Correspondent. In deze factcheck richten we ons op de eerste bewering van Maier.
Het bekendste Nederlandse bevolkingsonderzoek naar dementie is verricht door de stichting Alzheimer Nederland. Die schatte het aantal Nederlanders met dementie in 2014 op circa 260.000. De precisie van die cijfers is onvolledig: ze zijn namelijk gebaseerd op het Erasmus Rotterdam Gezondheid en Ouderen-onderzoek (ERGO), gedaan tussen 1990 en 1993 (!).
Hoeveel Nederlandse 80-plussers hebben dementie?
Als die 260.000 personen met dementie al enigszins in de buurt komen van de werkelijke situatie, dan is nog niet eens de helft gediagnosticeerd. Nederlandse huisartsen hadden in 2015 ongeveer 104.000 mensen met dementie in hun systemen staan, becijferde het gezondheidsinstituut NIVEL. Alleen al in datzelfde jaar werden meer dan 22.000 nieuwe dementiepatiënten geregistreerd door huisartsen. Dat komt neer op één dementiepatiënt per duizend mannen en 1,6 per duizend vrouwen.
Alzheimer Europe
Non-profitorganisatie Alzheimer Europe heeft meer cijfers. Zij schatte het aantal mensen met dementie in Nederland in 2012 op meer dan 245.000, ofwel 1,47 procent van de bevolking in dat jaar. Daarvan berekent de organisatie zoveel dementiegevallen per leeftijdsgroep:
- 80 tot 84 jaar: 56.343
- 85 tot 89 jaar: 56.030
- 90 tot 94 jaar: 35.536
- 95-plus: 9.014
Het totaal aantal 80-plussers met dementie komt dan uit op bijna 157.000. In 2012, het jaar van de berekening, waren er 686.000 Nederlanders in die leeftijdscategorie, aldus ouderenorganisatie BTSG. Daaruit volgt dat bijna 23 procent van de 80-plussers vijf jaar geleden dementie had.
Zweden
Dit komt in de buurt van het percentage dat Maier noemt op De Correspondent. Bovendien voegde ze het woord ‘zo’n’ toe, waardoor een ruimere onzekerheidsmarge bestaat in haar bewering. Als we kijken naar een Zweeds onderzoek uit (opnieuw) 1993, zit ze heel dichtbij die onderzoeksresultaten. Uit een representatieve steekproef van bijna vijfhonderd 85-plussers in de Zweedse stad Göteborg bleek 29,8 procent dementie te hebben.
Let wel: het gaat hier om 85-plussers, vijf jaar ouder dan de groep die Maier noemt. En: de steekproef mag representatief zijn en Zweden mag qua bevolkingssamenstelling en gezondheidszorgstelsel op Nederland lijken (zie de datasets van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)), maar 500 personen is een relatief klein aantal om de resultaten te extrapoleren naar een heel land.
Italië
Een Italiaanse studie naar bijna tweeduizend 80-plussers laat eenzelfde beeld zien. De kans op dementie wordt steeds groter naarmate de leeftijd vordert:
- 80 tot 84 jaar: 13,5 procent
- 85 tot 89 jaar: 30,8 procent
- 90 tot 94 jaar: 39,5 procent
- 95-plus: 52,8 procent
Het gemiddelde van het Italiaanse onderzoek laat zien dat 34 procent van de 80-plussers dementie had.
En wereldwijd?
Wereldwijd leefden er in 2015 naar schatting 47 miljoen mensen met dementie, becijferde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het aantal 60-plussers met dementie ligt normaliter tussen de 5 en 8 procent voor de hele wereld, berekende de WHO in april vorig jaar. Daaruit valt helaas weinig op te maken voor de bewering die we willen checken: mensen in de leeftijd van 60 tot 80 halen dat percentage zoals uitgelegd naar beneden. Bovendien nemen lage- en middeninkomenslanden 58 procent van alle dementiepatiënten voor hun rekening, schrijft de WHO.
Conclusie: grotendeels waar
De cijfers over dementie zijn vooralsnog beperkt, niet alleen in Nederland maar ook in andere landen. Het meest aangehaalde Nederlandse dementie-onderzoek komt uit op 23 procent van de 80-plussers. Het Zweedse onderzoek resultaart in afgerond 30 procent, hetzelfde percentage als dat van Maier. Het Italiaanse onderzoek tot slot geeft 34 procent als indicatie van het aantal mensen ouder dan tachtig jaar met dementie. Doordat Maier in het interview zelf een slag om de arm hield en het percentage goed in de buurt komt van de cijfers, beoordelen we haar claim als grotendeels waar.