Factcheckers komen samen om desinformatie over Oekraïne-oorlog te bestrijden
Voor het zesde jaar op rij wordt factchecken in de schijnwerpers gezet. De Internationale Factcheckdag is opnieuw aangebroken en lijkt belangrijker dan ooit tevoren. Russische troepen vielen Oekraïne binnen en een oorlog brak uit. De stroom aan informatie die hierover binnenkomt is immens en leidt tot een grote behoefte aan verificatie. De jaarlijkse viering is bedoeld als strijdkreet voor meer betrouwbaarheid in volksgezondheid, journalistiek en het dagelijks leven.
Meer dan 1000 factchecks
Het is cruciaal dat men waakt over over de betrouwbaarheid van alle berichtgeving omtrent de Russisch-Oekraïense oorlog. Voordat mensen er erg in hadden, kwamen factcheckorganisaties over de hele wereld samen om desinformatie rond de oorlog in Oekraïne te bestrijden. Dit resulteerde in #UkraineFacts, een initiatief van International Fact-Checking Network (IFCN). Zij hebben al meer dan 1.000 factchecks gepubliceerd om misleidende claims tegen te gaan die in de eerste maand van de gevechten in meerdere landen zijn ontdekt.
Deze inspanning volgt op het succes van #CoronaVirusFacts Alliance en de doorzoekbare database van COVID-19-factchecks met meer dan 12.000 inzendingen.
Ook Nederlandse factcheckers hebben bijgedragen aan het identificeren en ontkrachten van hoaxes. Enkele voorbeelden:
Factcheckers wereldwijd
Factcheckers zijn inmiddels te vinden in ten minste 102 landen, wat meer dan de helft van de landen in de wereld is. Het Duke Reporters Lab identificeerde 341 actieve factcheckprojecten in de laatste telling van juni 2021. Ten opzichte van het vorige rapport uit juni 2020 is dit aantal met 51 gestegen.
Desondanks onthult de telling een vertraging in het aantal nieuwe factcheckers. Daarnaast is het aantal factcheckprojecten dat is gestart sinds de laatste telling meer dan drie keer minder in vergelijking met de telling van 2020. De vertraging komt na een periode van snelle groei die begon in 2016. Dat was het jaar waarin de Brexit-stemming in het Verenigd Koninkrijk en de presidentsrace in de Verenigde Staten het publiek alarmeerde over de impact van desinformatie.
Anderzijds noemt het rapport ook positieve ontwikkelingen. In 2014 waren factcheckers in minstens 47 landen actief. Dat is nu meer dan verdubbeld naar 102. En de meeste factcheckers die in 2014 of eerder zijn gestart (71 van de 122) zijn vandaag de dag nog steeds actief. Daarnaast is factchecking meertaliger geworden. De actieve factcheckers produceren rapporten in bijna 70 talen, van Albanees tot Urdu.
De gemiddelde levensduur van een inactieve factchecker is twee jaar en drie maanden. Beperkte financiering en aflopende subsidies behoren tot de meest voorkomende redenen waarom factcheckers hun sites hebben gesloten. De actieve factcheckers zijn al twee keer zo lang actief: gemiddeld ruim vierenhalf jaar.
Zelf checken
Kom je een bewering, foto of video tegen over de Russisch-Oekraïense oorlog? Aarzel dan niet om #UkraineFacts online te raadplegen voordat je een bericht verder verspreid. Hierdoor kunnen we de hoeveelheid onbetrouwbare berichtgeving tegengaan.