Het nepnieuwsoverzicht van een nepnieuwsauteur, VVD en SP ten strijde tegen EU vs Disinfo en rapfactchecks krijgen nieuw podium
Iedere week verzamelt Factory het belangrijkste nieuws over factchecking en nepnieuws. Met deze week: automatisch factchecken, boek over nepnieuws en de rapfactcheck.
Oostenrijkse publieke omroep klaagt vicekanselier aan na nepnieuwsbeschuldiging
De greep naar het woord ‘nepnieuws’ is inmiddels zo salonfähig dat dit soort koppen kunnen bestaan. Tv-presentator Armin Wolf en zijn werkgever, de Oostenrijkse publieke omroep ORF, hebben de vicekanselier van hun land aangeklaagd. Heinz-Christian Strache van de rechtspopulistische FPÖ plaatste twee weken geleden op Facebook een meme met Wolf en de tekst: ‘Er is een plaats waar leugens nieuws worden. Dat is de ORF.’
Bei aller berechtigten Kritik am ORF: für den Vizekanzler der Republik Österreich ist das kein Stilmittel. pic.twitter.com/tSyNvCALpY
— Claus Pándi (@Claus_Pandi) 13 februari 2018
Nog aanvallender zijn de kleiner gedrukte woorden daaronder, die NRC zo vertaalt: ‘Het beste van nepnieuws, leugens en propaganda, nepcultuur en verplichte vergoedingen, regionaal en internationaal – op televisie, op de radio en op het Facebook-profiel van Armin Wolf.’ Hoewel Strache boven dit beeld het woordje ‘satire’ vermeldde, heeft de Oostenrijkse president Alexander Van der Bellen zich kritisch uitgelaten over de post van zijn vicekanselier.
Zo staat het ervoor met automatisch factchecken
Steeds meer redacties over de hele wereld nemen factchecking serieus als deel van hun taakomschrijving. De innovatie die nu erg in de gaten wordt gehouden, is de automatisering van dit proces. Onderzoeker Lucas Graves van het Reuters Institute for the Study of Journalism (onderdeel van de universiteit van Oxford) zet de belangrijkste ontwikkelingen op een rij:
- Factchecken is en blijft voorlopig een menselijke aangelegenheid. Het onderzoeken van claims wordt nog altijd beter en sneller gedaan door mensenhanden en –hersenen;
- Automatische factchecksoftware is op dit moment het nuttigst om te bekijken of een bepaalde claim te checken is, en of dit al gedaan is (door te zoeken in bijvoorbeeld een database);
- Non-profitorganisaties en kleinschalige factcheckredacties houden zich nu meer bezig met automatisering dan grote nieuwsorganisaties;
- De interessantste automatische-factcheckprojecten volgens Graves zijn ClaimBuster (van de University of Texas-Arlington), Chequeabot (van het Argentijnse Chequeado), FactStream (gebouwd door het Duke Reporters’ Lab van Duke University) en Full Fact Live/Trends (een Britse pilot).
Poynter maakte een video die de vraag beantwoordt hoe redacties moeten omgaan met de komst van automatisch factchecken.
Is kinderloos blijven écht de beste manier om klimaatverandering in te dammen?
Komiek en presentator Arjen Lubach houdt ervan om tegen heilige huisjes te schoppen. Zo is hij uitgesproken atheïstisch en heeft hij bewust geen kinderen. In een interview met Alexander Klöpping legde hij uit waarom: kinderloos door het leven gaan is beter voor het klimaat dan elke andere denkbare oplossing om de opwarming van de aarde te beperken. Of zoals hij het zelf verwoordt: ‘Ik draag minder bij aan de vervuiling van de aarde dan de extreemste zelfvoorzienende geitenwollen vegan mét kind.’
Foto: Vera de Kok/Flickr/CC BY-SA 2.0
De Volkskrant onderzocht of wat Lubach zei, hout snijdt. En ja hoor, de host van Zondag met Lubach heeft ruimschoots gelijk: een kind zorgt jaarlijks voor gemiddeld 58 ton CO2-uitstoot, becijferden wetenschappers Seth Wynes en Kimberly Nicholas in juli vorig jaar. Ter vergelijking: het wegdoen van een auto levert 2,4 ton ‘klimaatwinst’ op, vegetariër worden zelfs minder dan een ton aan vermeden CO2-uitstoot, schrijft de Volkskrant. Deze infographic maakt de kloppende bewering van Lubach in één oogopslag duidelijk.
Al het Europese nepnieuwsnieuws, verzameld in Amerika…
De belangrijkste instantie die zich bezighoudt met nepnieuws is ongetwijfeld het Poynter Institute in Florida. Daar komt nu de zoveelste handige manier van informatie verzamelen vandaan: FakEU, een overzicht van alles wat je moet weten over nepnieuws in Europa. Een kleine greep uit de belangrijkste ontwikkelingen volgens Poynter:
- De helft van de Italianen trapte in een nepnieuwsbericht, blijkt uit een enquête van het onderzoeksinstituut Eumetra Monterosa;
- De Britse parlementariërs die vorige maand naar de VS afreisden om met onder meer Facebook en Google te spreken over nepnieuws in hun thuisland, mochten dat volgens The Guardian niet doen op de Britse ambassade in Washington DC. Dit zou de ‘speciale relatie’ tussen de VS en het VK in gevaar brengen, bericht de krant op basis van bronnen binnen de Britse regering;
- De Duitse tabloidkrant Bild publiceerde eind februari twee nepnieuwsverhalen over de sociaaldemocratische partij SPD. Het dagblad schreef ten onrechte dat er was geknoeid met een partijreferendum. Daarnaast schreven zo ook dat de voorzitter van de jeugdafdeling zich zou hebben ingelaten met Rusland. De ‘bron’ bleek het satirische tijdschrift Titanic, vat omroep Deutsche Welle samen.
- De Portugese minister van Buitenlandse Zaken, Santos Silva, schreef in de Braziliaanse krant Folha de São Paulo een bezorgd artikel over nepnieuws. Het fenomeen is volgens de politicus niet alleen gevaarlijk voor regeringen, politieke partijen en verkiezingen, maar ook voor wetenschappelijke kennis en journalistiek in de breedste zin van het woord.
…En de auteur van het eerste Nederlandse boek over nepnieuws maakt ook een overzicht
Historicus Han van der Horst mag zich de eerste Nederlander noemen die een populair-wetenschappelijk boek over nepnieuws heeft geschreven. Daarmee is de kous voor hem nog niet af: op Facebook deelt hij op de pagina ‘Nepfake’ het laatste nieuws over nepnieuws wereldwijd.
Alleen gisteren al berichtte Van der Horst over een speciale uitzending van de NOS (Nieuws of Nonsens, een thema-uitzending over nepnieuws), tien tips van Facebook om nepnieuws te herkennen (onder andere sceptisch zijn over koppen, goed de url checken en secuur naar de gebruikte foto’s kijken) en een wet die in Maleisië in de maak is om nepnieuws tegen te gaan.
Conservatieve Amerikanen retweetten Russische trolls 30 keer vaker dan ‘liberals’
Een team van sociale wetenschappers aan de University of Southern California heeft berekend dat conservatieve Amerikanen 30 keer vaker Twitterberichten van Russische trolls deelden dan hun politieke tegenhangers, de links-progressieve ‘liberals’. Voor het onderzoek maakten de academici gebruik van machine learning, waarmee ze 43 miljoen aan de Amerikaanse verkiezingen gerelateerde tweets bij elkaar schraapten. Deze werden geplaatst door 5,7 miljoen unieke accounts.
Aan de hand van hun locatie en interactie met andere twitteraars konden de Californische onderzoekers naar schatting 90 procent van de gebruikers indelen in het conservatieve of liberale kamp, legt de Amerikaanse omroep PBS uit. Uiteindelijk rolden er ruim 28.000 ‘verspreiders’ van Russische trollberichten uit de studie: bijna 900 liberale en ruim 27.000 conservatieve. Verder trof het team aan dat 40.000 Amerikaanse accounts meer dan 80.000 keer Russische trolls retweetten tijdens de verkiezingsperiode. De meeste retweets werden verricht in de conservatieve staten Texas (26.000 keer) en Tennessee (50.000 maal).
VVD en SP treden gezamenlijk op tegen EU vs Disinfo
Kamerleden Peter Kwint (SP) en Dilan Yesilgoz (VVD) zijn de werkwijze van de Europese nepnieuwsbestrijdingsgroep EU vs Disinfo beu. De twee politici, die zich op de meeste vlakken aan weerszijden van het politieke spectrum bevinden, vinden elkaar in hun afwijzing van de manier waarop Nederlandse media als GeenStijl, ThePostOnline en De Gelderlander op de Europese ‘nepnieuwslijst’ werden gezet.
Hier waren de VVD en de SP het niet met elkaar eens: Han ten Broeke (VVD, links) en Harry van Bommel (SP) in 2010 met elkaar in debat over het Midden-Oosten. Foto: Jos van Zetten/Wikimedia Commons/CC BY 2.0
Woensdag wordt er gestemd over hun motie die felle kritiek uit op EU vs Disinfo, bericht EenVandaag-verslaggever Remko Theulings. Kwint en Yesilgoz schrijven daarin onder meer dat de Europese werkgroep zijn ‘doel voorbij schiet’ en ‘zich bemoeit met de vrije pers in Nederland’. De vraag is wat een aangenomen motie in één lidstaat hiertegen kan uitrichten.
Italiaanse politie krijgt 130 gevallen van nepnieuws binnen
Foto: Dave Conner/Flickr/CC BY 2.0
De Italiaanse verkiezingen van zondag zijn gewonnen door de populistische Vijfsterrenbeweging. Van tevoren bestond in het Zuid-Europese land de angst dat de Russen zich met de stembusgang zouden bemoeien, maar dat blijkt wel mee te vallen: de Italiaanse ‘Postpolitie’ heeft slechts 130 keer nepnieuws gespot, schrijft NRC-correspondent Marc Leijendekker. En dat op een totaal van 600 meldingen.
Op de website van de politieafdeling staan voorbeelden van het genoemde nepnieuws. Leijendekker somt op: de Italiaanse Kamervoorzitter zou een familielid aan een baan hebben geholpen voor een riant salaris van 8.000 euro per maand; en Italianen die in het buitenland wonen, kregen zogenaamd stembiljetten zonder de mogelijkheid om rechtse partijen aan te kruisen.
Rapfactcheck gaat samenwerken met platenlabel Top Notch
Het leukste factcheckproject van Nederland is waarschijnlijk de ‘Rapfactcheck’ van datajournalist Yordi Dam. Dam, werkzaam bij datavisualisatieplatform LocalFocus, heeft de handen nu ineengeslagen met het grote hiphoplabel Top Notch. De eerste video die de twee uitbrengen beantwoordt de vraag: hoeveel kilometer rent de Nederlandse rapper Josylvio eigenlijk?
Op Instagram is Rapfactcheck met 8.000 volgers al een begrip. Dam zocht eerder uit hoe vaak het woord ‘kech’ wordt gebruikt in Nederlandse hiphopnummers, wat artiest Hef zoal eet als we afgaan op zijn liedjes, en wie de meeste kijkers ontving op het populaire hiphopplatform 101Barz.
Facebook stopt met extra nieuwsfeed die nepnieuws voortbrengt
Minder nieuws, meer berichten van je vrienden: dat wilde Facebook bewerkstelligen door de bekende News Feed op te splitsen in een plek voor vrienden en familie met daarnaast de ‘Explore Feed’ voor nieuws en bedrijven. Daar is topman Mark Zuckerberg alweer van afgestapt, schrijft The New York Times. Het experiment met twee feeds in zes landen (Bolivia, Cambodja, Guatemala, Servië, Slowakije en Sri Lanka) is geen succes gebleken.
Niet alleen gaven gebruikers aan niet beter contact te hebben met naasten, maar nieuwsredacties zagen hun verkeer instorten, aldus de Amerikaanse krant. Van The Phnom Pen Post in Cambodja tot Los Tiempos in Bolivia: stuk voor stuk zagen ze een flinke portie minder bezoekers op hun website én het verkeer naar nepnieuws juist toenemen. Dat kon nooit de bedoeling van Facebook zijn geweest.
Daalt de criminaliteit in Nederland nou écht?
Of Nederland inderdaad minder crimineel wordt, is al jaren een punt van stevige discussie. Datajournalist Stephan Okhuijsen bekeek de kwestie voor RTL Z van alle kanten:
- Aantal geregistreerde misdrijven, in totaal en per 1.000 inwoners;
- Bereidheid voor melding en aangifte;
- Persoonlijke ervaring met misdaad, relatief en absoluut;
- Gevoel van onveiligheid;
- Onopgeloste misdaden.
Op basis van al deze variabelen concludeert Okhuijsen: ja, de criminaliteit in Nederland is serieus met een dalende trend bezig. Het aantal misdaden dat bekend is bij de politie daalt al jaren. Dat geldt ook voor het aantal mensen dat slachtoffer van een delict wordt. Tegelijk blijft de aangiftebereidheid redelijk gelijk.
Twee dingen zijn opvallend: het gevoel van onveiligheid onder Nederlanders wordt steeds groter, ook al lijkt daar – afgaande op bovenstaande statistieken – weinig aanleiding toe. Voorts blijven de misdaden die worden opgelost al tijden rond de 25 procent schommelen – dat is nogal laag. Vervolgonderzoek lijkt nodig om meer inzicht te krijgen in beide ontwikkelingen.