Italiaanse factcheckers bedreigd, Whatsapp verspreidt radioberichten en je computer met je moeder laten praten

Iedere week verzamelt Factory het belangrijkste nieuws over factchecking en nepnieuws. Met deze week: factcheckers bedreigd, pratende computers en medialessen in Amerika.

Factchecken in Italië niet zonder risico

Factcheckers zijn niet zelden het doelwit van valse beschuldigingen en doodsbedreigingen. Soms gaat het nog verder: hun thuisadres wordt verspreid. Dit overkwam de Italiaanse factchecker David Puente, zei hij tegen Poynter.

‘Fuck’

Puente heeft zijn eigen blog waarop hij hoaxes en samenzweringstheorieën ontkracht. Zo nam hij ook de blogger Rosario Marcianò onder de loep. Hij publiceerde een foto van een stadsbus met het woord ‘Vaffanculo’ (vertaald: ‘Fuck’) erop. Puente publiceerde in december vorig jaar een factcheck waaruit bleek dat Marcianò loog. Dat werd niet gewaardeerd.

Puente ontving verschillende doodsbedreigingen. Hij gebruikte zijn factcheckvaardigheden om uit te zoeken wie er achter zaten en gaf de daders aan aan bij de politie. De bedreigingen op zich waren niets nieuws, maar de situatie werd erger naarmate de zomer naderde, zei hij tegen Poynter.

Een maker van nepnieuws had mijn adres gevonden en het gestuurd naar de mensen die me bedreigen. Ik ben bang.

De bedreigingen nemen toe. Al helemaal wanneer Puente een nep Facebookaccount betrapt op het verspreiden van nepnieuws over de onderzoeksjournalist Roberto Saviano en de toenmalige premier Matteo Renzi.

Een of meerdere mensen maakten neppe accounts op Facebook en zetten berichten op mijn tijdlijn en stuurden me constant privéberichten. Mijn telefoon trilde de hele tijd.

Ook werd hijzelf het doelwit van nepnieuws. Via Twitter verspreidde een inmiddels verwijderd account dat Puente veroordeeld was voor pedofilie.

Acht maanden cel voor smaad

Dat de waarheid soms pijn doet, blijkt uit voorbeelden van Puente en anderen. In april werd Rosario Marcianò veroordeeld voor acht maanden cel wegens smaad. Marcianò noemt zichzelf ‘Chemtrails-expert’ en wanneer de journaliste Silvia Bencivelli een onderzoek publiceert waarin het claims van ‘experts’ als Marcianò onderuit haalt, krijgt ze een stortvloed van bedreigingen over zich heen. Deze blijken afkomstig van aanhangers van de chemtrails-theorie en niemand minder dan Marcianò zelf.

Dit soort bedreigingen zijn veelvoorkomend in Italië, zegt Giovanni Zagni. Hij is directeur van het factcheck project Pagella Politica. “Dat soort bloggers zijn boos omdat factcheckers nepnieuws weten door te prikken. Het publieke debat in Italië is zó verhit dat mensen al gauw de persoonlijke aanval in gaan tegen mensen als Puente. Hij is een van de tientallen doelwitten.”

Factcheckteam van honderd student-journalisten bij Zweedse verkiezingen

De Zweedse verkiezingen komen eraan en net als in Mexico staat er een team journalisten klaar om claims van en rondom politici te checken: Pop-up Newsroom Rikdagsvalet 2018. Het team bestaat uit zo’n honderd studenten journalistiek. Het publiek stelt vragen, zij beantwoorden ze.

Daarnaast probeert het team manieren te bedenken om het monitoren van informatie rondom de verkiezingen makkelijker te maken. Handig, aangezien dit project veel heeft opgestoken van het Mexicaanse #Verificado2018, dat tijdens de verkiezingen daar live factcheckte. Zo helpt de Newsroom niet alleen met eerlijkere verkiezingen, maar legt het ook de bouwstenen voor toekomstige factcheckprojecten wereldwijd.

Het project wordt gesteund door de Google News Initiative, dat vaker verse journalistieke projecten een handje helpt. De factchecks die het team maakt worden verspreid via verschillende Zweedse media.

Audioberichten op Whatsapp om heksenjachten tegen te gaan

Eerder deze zomer schreven we over audioberichten in India die leidden tot boze menigtes die mensen vermoordden. Dit kwam omdat er in de berichten valse informatie werd verspreid over kinderlokkers of orgaanrovers. Om dit tegen te gaan is Whatsapp een radiocampagne gestart.

Over 46 radiostations in heel het land worden berichten verspreid die mensen aansporen om audioberichten te controleren op betrouwbaarheid voor zij ze doorsturen. Doe je dit niet,  dan kan het wel eens zware gevolgen hebben. Wat daarmee precies wordt bedoeld is onduidelijk, maar het doel is duidelijk: geen doden meer als gevolg van audioberichten op Whatsapp.

Dit is de derde maatregel die Whatsapp neemt om het geweld te verminderen onder druk van de Indiase regering. Eerder besloot het platform om het aantal maximale ontvangers van doorgestuurde berichten te verminderen. Ook hebben doorgestuurde berichten vanaf juli een eigen label.

Facebooks grootste anti-Trumpgroep vol nepnieuws

OccupyDemocrats is met 7,5 miljoen leden de grootste Facebook groep waar constant nieuws en memes worden verspreid die negatief zijn over Donald Trump. Volgens de Miami New Times bereikt de groep meer mensen dan elke andere nieuwsbron in de VS. Maar vaak klopt de informatie die verspreid wordt helemaal niet, schrijft Will Sommer van The Daily Beast, een links-progressief medium.

De groep heeft ook haar eigen website waarop het nieuws rondom Trump verspreid. Deze berichten worden ook in de Facebook groep geplaatst. Politifact onderzocht een aantal stellingen op de site en beoordeelde de meeste als ‘niet waar’:

Brooke Binkowski, een journalist van factchecksite Snopes, noemde de koppen van de Occupy Democrats site  ‘extreem misleidend’. Nu heeft de eigenaar van Occupy Democrats, Omar Rivero, ook een nieuw social mediaplatform opgezet dat een broeinest is geworden voor nepnieuws over Trump: Liker. Hierin zijn de top posts berichten over Trump die vaak niet kloppen. Waar deze berichten vandaan komen? Occupy Democrats.

Zelf distantieert Rivero zich van de kritiek op zijn nieuwe platform. “Liker besluit niet welke content goed of slecht is. De mensen stemmen, en ze stemmen met hun likes.”

Je computer met je moeder laten praten

Technologie gaat hard vooruit en daarmee wordt het ook makkelijker om content te maken dat nep is, maar echt lijkt. Eerder schreven we over nepvideo’s van Barack Obama, nu is het een Buzzfeed journalist die zijn moeder voor de gek hield met een computerstem die aardig lijkt op de zijne.

Charlie Warzel gebruikte hiervoor Lyrebird, een programma waarmee je zogenaamde ‘vocal avatars’ mee kan maken. Het enige wat je hoeft te doen is zinnen uitspreken. “Jantje doet de was nadat hij de wedstrijd heeft gekeken”, of “Ik vond de voorstelling ontzettend interessant”. Het programma slaat je stem op en hoe langer je het doet, hoe beter Lyrebird je stem kan recreëren. Vervolgens type je zoveel zinnen uit die je Lyrebird wil laten uitspreken in jouw stem.

Na een paar uur inspreken was Warzel tevreden met de stem. Het klonk niet perfect, maar het lukte hem wel om zijn moeder te laten geloven dat ze een gesprek met haar zoon had. Onderaan het artikel zie je een video hoe dat ging. Dit voorbeeld toont ons niet alleen een leuk trucje, maar geldt ook als een waarschuwing voor nepnieuws uit een andere hoek:

Meer focus op mediawijsheid voor kinderen in Californië

De top twintig neppe verhalen over de Amerikaanse presidentsverkiezingen scoorden 8,7 miljoen ‘shares’ op Facebook, dat is een miljoen meer dan de verhalen met echt nieuws. Dit bleek uit een onderzoek van Buzzfeed in 2016. Dit groeide uit tot een aanleiding om in de Amerikaanse staat Californië een onderwijsprogramma op te starten tegen nepnieuws.

Het initiatief zal vanaf juli volgend jaar van start gaan. Op de site van het ‘Department of Education’ zal instructiemateriaal komen te staan voor docenten. Ook zullen er professionele cursussen komen van het trainen van docenten om nepnieuws te herkennen.

Het programma komt voor uit een wet die staatssenator Bill Dodd voorstelde. “De toename van nepnieuws en misleidend nieuws is zorgelijk”, zei hij in een persbericht. “Door studenten de juiste tools te geven om hun mediagebruik te analyseren, kunnen we ze helpen om goed doordachte beslissingen te maken.”