‘Open source journalism’ herstelt het vertrouwen in de journalistiek
Het is een journalistieke vorm in ontwikkeling, die steeds belangrijker wordt: open source journalism. Een vorm waar de Factory in uitblinkt en waar ook de rest van de Fontys Hogeschool Journalistiek mee aan de slag gaat. En daar is het vertrouwen in de journalistiek mee gediend.
Kansen
Het internet biedt nieuwe kansen voor journalisten. Data zijn altijd en overal beschikbaar. Vanaf 2006 zijn bijvoorbeeld in meer dan 50 landen onafhankelijke factcheckers opgestaan. Meer dan 90 procent van hen startte in de periode van 2010 tot 2016, blijkt uit onderzoek. Zelf gaan factchecken is dan ook makkelijker dan ooit. Zegt Geert Wilders iets over migratiecijfers? Dan check je even de bevolkingsstatistieken op de website van het CBS. Als burgerjournalist heb je geen ingewikkeld netwerk meer nodig.
Burgerjournalist
En burgerjournalistiek gaat veel verder dan factchecken. De burgerjournalist kennen we natuurlijk vooral van Bellingcat, het onderzoekscollectief dat met burgerjournalisten en technische whizzkids verborgen feiten boven tafel houdt. Hun bekendste dossier is dat van de MH17-crash. Door slim gebruik te maken van Google Earth- en dashcam-beelden wisten Bellingcat-onderzoekers het bestaan van de BUK-raket te bewijzen, die het toestel in 2014 neerhaalde.
Open source journalist
Door gebruik te maken van open sources kan je als journalist dus echt iets veranderen, zolang je maar weet waar je naar moet kijken. Op de Fontys Hogeschool Journalistiek wordt daarom vol ingezet in het opleiden van open source journalists. Niet alleen met leerzame Bellingcat Bootcamps, maar ook door gastcolleges van factcheckers als Henk van Ess, leren studenten journalistiek hoe ze de bronnen van foto’s en video’s kunnen herleiden. Bijvoorbeeld via Reverse Image Search, waarmee je elke foto die in de Google zoekmachine staat terug kunt vinden.
Factchecken
Ook met verschillende factcheck-evenementen van de Factory doet de FHJ een duit in het zakje. Met als meest recente voorbeeld FHJ Election Night, waarbij een tiental studenten live de Amerikaanse presidentsverkiezingen checkte. Hiervoor vertrouwden ze vooral op openbare bronnen: nieuwsartikelen, gepubliceerde onderzoeken, statistieken van de Amerikaanse overheid en cijfers van belangenorganisaties. Door de veelheid aan beschikbare data sta je als student al snel in de schoenen van kritisch researcher.
Transparantie
Wat betekent dit voor de journalistiek? De opkomst van de student-factchecker of burgerjournalist kan als bedreiging voor de traditionele journalistiek worden gezien. Gaan ervaring en zorgvuldigheid hiermee niet verloren, is een vraag die op veel redacties wordt gesteld. Het is waarschijnlijker dat open source journalism juist het vertrouwen in de journalistiek herstelt in een tijd waarin lezers sceptisch zijn. De openheid van de bronnen leidt vaak tot een open werkwijze. ‘Open’ journalisten zijn vaak transparant over hun werkwijze. Zo beschrijven de checkers van de Factory zorgvuldig hun onderzoeksproces, of linken ze door naar de door hen gebruikte bronnen. Net als in deze blog.
Uitleg
In de woorden van Jay Rosen, Journalism Professor aan de New York University: “Show your work.” Journalisten moeten uit kunnen leggen hoe ze te werk gaan. En open source journalism moedigt dat aan.