Samen beteugelen we onjuiste berichten over het coronavirus
Het is vandaag de vierde internationale dag van het factchecken. Sinds 2017 staat 2 april, de dag nadat iedereen voor de gek is gehouden, in het teken van het verifiëren van informatie. Nu de coronacrisis de hele wereld in zijn greep houdt, kun je je afvragen of zo’n dag veel toegevoegde waarde heeft.
Dat is enerzijds positief: er lijkt nu meer behoefte dan ooit aan betrouwbare informatie. Het belang van factchecken komt daardoor steeds meer op de voorgrond. Tegelijkertijd betekent dat ook dat we nog altijd veel moeite hebben om feit van fictie te onderscheiden. En juist in deze tijden is dat, soms letterlijk, van levensbelang.
1500 hoaxes
Een groot aantal factcheckorganisaties heeft de handen ineengeslagen om de stroom aan berichten over het coronavirus onder de loep te nemen. Naar eigen zeggen hebben zij al meer dan 1500(!) hoaxes ontkracht. Maar: wie checkt de checkers?
Wat zijn dat voor hoaxes? BBC Reality Check pakt drie veelvoorkomende misvattingen aan in onderstaande video:
We’ve been mythbusting some of the most common misinformation around coronavirus:
❌ Lemon juice protects you from Covid-19 ❌
❌ Mosquito bites can infect you with the virus ❌
❌ Blood donations will get you a free test ❌ pic.twitter.com/ZcsC5kFQ10
— BBC Reality Check (@BBCRealityCheck) April 2, 2020
Misbruiken van angst
Fabels over het virus gaan vaak rond op sociale media en alternatieve nieuwssites. Deze berichten kunnen ontstaan uit zorgen of angsten van mensen, wat natuurlijk geheel begrijpelijk is. Maar valse claims, bijvoorbeeld over ‘medicijnen’ zoals zilver, maken vaak juist misbruik van die heersende angst. Er wordt geld verdiend, bijvoorbeeld door deze onbewezen medicijnen te verkopen of via Google-advertenties.
Maatregelen
Sociale mediabedrijven proberen de verspreiding van dit soort berichten steeds verder in te dammen. Daar gebruiken zij steeds agressievere maatregelen voor, zoals het beperken van zoekopdrachten. Is dit de juiste manier om de verspreiding van onjuiste berichten over het virus in te dammen? Moeten Google-advertenties bij deze berichten worden geweerd en niet-werkende medicijnen worden verboden?
Het beste medicijn
Het antwoord laten we even in het midden, maar je kunt je wel afvragen hoe effectief die aanpak is. Bovendien ligt censuur op de loer. Het onthullen van deze dubieuze verdienmodellen en het geven van betrouwbare informatie is misschien wel het beste medicijn tegen onjuiste berichten over het virus. Verdienmodel of niet; door onszelf uit te rusten met de feiten zijn we beter bestand tegen nepberichten. Voorkomen is tenslotte beter dan genezen.
Waar te beginnen? Politifact geeft in onderstaand lijstje wat houvast.
Even checken
Kom je een bewering tegen over het coronavirus? Deze doorzoekbare database van Poynter verzamelt alle onwaarheden die rondgaan. Even checken voor je dat ene bericht verder verspreid! Zo beteugelen we niet alleen het virus zelf, maar ook de enorme hoeveelheid aan onjuiste berichten.
Voor de factcheckers onder ons: op factcheckingday.com lees je meer over International Fact-Checking Day en vind je meer hulpmateriaal. En nog een tip: First Draft heeft een gratis training over Covid-19 voor journalisten. Meld je hier gratis aan.
Lees verder: andere artikelen met de tag ‘coronavirus’