Paniek en angst is brandstof voor hoaxes over het coronavirus
Tien dagen geleden sloeg de factcheckgemeenschap de handen ineen om de verspreiding van misinformatie over het nieuwe coronavirus te bestrijden. Sindsdien heeft de groep van 78 factcheckers uit meer dan dertig landen 180 factchecks gepubliceerd. Veel van die checks draaien om extreme hoaxes en nogal ongeloofwaardige informatie.
Sommige factcheckers beginnen zich af te vragen in hoeverre angst over deze nieuwe ziekte de verspreiding van misinformatie kan bevorderen. Beperkt de paniek ons gezonde verstand?
Ziekenhuis
De voor de hand liggende onwaarheden die het project, dat wordt gecoördineerd door het International Fact-Checking Network (IFCN), heeft gecheckt, beweren onder meer dat China in 48 uur een compleet nieuw ziekenhuis heeft gebouwd om de coronabesmettingen te behandelen.
Deze hoax ging de afgelopen dagen viral in ten minste vier landen. Op 30 januari werd het uitgebreid gedeeld in Turkije op Twitter aan de hand van een foto. In Kazachstan werd hetzelfde verhaal gedeeld via Facebook en persoonlijke berichten. En dus publiceerden Teyit en FactCheck.kz artikelen die uitleggen dat het gaat om een bouwproject dat in werkelijkheid twee jaar geleden al is gestart.
Maar de volgende dag dook hetzelfde bericht op in Sri Lanka en Spanje. Factcheckers van Factcrescendo en Newtral waren verbaasd. Waarom zou je dit geloven? De inspanning die nodig is om een ziekenhuis te bouwen is gigantisch, zelfs in het machtige China.
Voorspellingen
Ook absurde voorspellingen over het nieuwe virus hebben factcheckers verrast. Posts die beweren dat de Simpsons en de speelfilm Venom de epidemie voorspelden zijn populair, maar kloppen niet.
In een van de afleveringen van de cartoon over de gele familie rukt de Osakagriep op in de VS. Maar factcheckers benadrukken dat Osaka een stad is in Japan, niet in China. In Venom is het verhaal helemaal niet gebaseerd op een epidemie. De hoofdpersoon raakt niet geïnfecteerd door wilde dieren te eten op een markt – ze is al vergiftigd.
Simulatie met coronavirus
FactCheck.org, een van de grootste factcheckorganisaties in de VS, benadrukte verder dat de Bill and Melinda Gates Foundation niet voorspelde dat ’tot 65 miljoen mensen stierven aan het coronavirus in een simulatie van drie maanden geleden’.
De website die dit beweerde ‘verdraait de feiten over een crisisoefening voor een fictieve pandemie’, aldus het factcheckteam.
Vleermuizen
De derde gekte die is aangewakkerd door paniek en angst gaat over vleermuizen. Terwijl wetenschappers blijven vertellen dat er geen bewijs is voor een relatie tussen de dieren en het coronavirus, stijgt het aantal hoaxes over deze theorie naar een indrukwekkende hoogte.
Lees ook: ongefundeerde berichten over de herkomst van het coronavirus
Daarom besloot Observers, het factcheckteam van France 24, om zeven van dit soort video’s te controleren. Hiervan bleken er vijf niet te kloppen. De andere twee waren niet te verifiëren.
Dus spread the word: populaire video’s op YouTube, TikTok, Weibo en Instagram van mensen die vleermuissoep eten en ziek worden door het coronavirus zijn hoogstwaarschijnlijk onjuist. Deze video van een vrouw is bijvoorbeeld opgenomen in Palau in 2016. Een vergelijkbare video van een Filipijn komt uit hetzelfde land en is gemaakt in juli.
Delicatessen
Trouwens: deel (in de context van het virus) geen video’s van wilde dieren in onhygiënische omstandigheden die verkocht worden als exotische delicatessen, naar verluidt in Wuhan. Het Indiase Boom toonde aan dat ten minste één van deze video’s uit Indonesië komt en niets te maken heeft met het nieuwe coronavirus.
WHO over het coronavirus
Tot slot: factcheckers hebben meermalen een gemanipuleerde foto ontkracht die werd toegeschreven aan de Wereldgezondheidsorganisatie. Schijnbaar adviseert de WHO om geen onbeschermde seks met dieren te hebben. De foto die op Facebook, Twitter en Whatsapp wordt gedeeld is een bewerkte versie van een post die de organisatie op 27 januari maakte.
Dit bericht verscheen oorspronkelijk bij Poynter. Het origineel is hier te lezen.
Lees hier de andere rapporten van samenwerkingsproject #CoronaVirusFacts (in het Engels):
- #1 (28 januari): ‘Coronavirus: Fact-checkers from 30 countries are fighting 3 waves of misinformation’
- #2 (30 januari): ‘Photos and videos allegedly showing the coronavirus are now challenging fact-checkers’
Of check hier hoe je op betrouwbare wijze op de hoogte blijft van de verspreiding van het virus.