Songfestival-winnaar gebruikte geen drugs, waarom dan toch die #ophef op Twitter?
Het zal je niet zijn ontgaan: Nederland mocht vorige week het Eurovisie Songfestival organiseren. En dan barst er altijd een enorm kleurrijk feest los, waar alles lijkt te kunnen gebeuren. In de finale van afgelopen zaterdag gebeurde er echter iets dat zelfs voor het Songfestival opmerkelijk is: de leadzanger van de winnende band Maneskin uit Italië zou cocaïne gesnoven hebben – live op televisie.
#Ophef
De #ophef ontstond aan de hand van een aantal tweets, waarin een opvallend fragment uit de liveshow werd gedeeld. Zanger Damiano David buigt voorover en beweegt met zijn hoofd. Voor veel twitteraars was het duidelijk: die was een lijntje aan het snuiven. De één maakte er een grapje van, de andere Songfestivalfan nam het uiterst serieus. Het resulteerde in krantenkoppen over het vermeende drugsgebruik, items in journaals en vragen van verslaggevers. De minister voor Europese Zaken van Frankrijk – het land dat net achter Italië eindigde – gaf zelfs aan dat diskwalificatie van Maneskin een optie moest zijn. Een drugstest wees uit dat er van de beschuldigingen niks klopt: er werden geen sporen van cocaïnegebruik aangetroffen. Hoe leidden een aantal berichten op social media dan toch tot deze ophef?
Wat er gebeurde
Even terug naar het begin: de finale van het Songfestival. Tegen 23:00 uur hebben alle 26 landen opgetreden en begint het lange wachten op de uitslag. Het tellen en verifiëren van de miljoenen stemmen neemt een uur in beslag, en dat is een aanslag op je zenuwen. Niet alleen voor het publiek, maar zeker ook voor de afwachtende artiesten. Op het moment dat de regie schakelt naar de bank van de Italiaanse delegatie in de Green Room, is te zien dat zanger David met zijn hoofd naar beneden buigt. Vervolgens maakt hij een korte beweging en lijkt de gitarist naast hem te willen waarschuwen voor de camera met een elleboog in zijn zij. Dit fragment belandde wereldwijd op Twitter. De conclusie van een aantal gebruikers was duidelijk: hij snoof vast een lijntje tegen de spanning.
Na de winst van het liedjesfestijn werd de Italiaanse rockzanger voor het eerst met de beelden geconfronteerd op de winnaarspersconferentie. Op vragen van journalisten reageerde hij: “Ik gebruik geen drugs, zeg dat alsjeblieft niet.” Waarom boog hij dan voorover? Zijn verklaring was dat zijn mede-bandlid Thomas Raggi een glas had laten vallen en dat hij de scherven wilde rapen. Van oprapen leek echter geen sprake: op de beelden is te zien dat hij zijn beide handen gebald naast zijn lichaam hield. Maar wat deed hij dan wel?
Onderzoek
De EBU – de organisatie die het Songfestival organiseert – kondigde direct een onderzoek aan. Zij vonden inderdaad scherven onderaan de bank van Italië. Op een foto die werd gepost op Twitter is ook een zijaanzicht van de Italiaanse zithoek te zien. Hier is inderdaad glas zichtbaar, ongeveer op de plek waar zanger David had gezeten. Ook staat de tafel ver van de bank af, waardoor het onwaarschijnlijk is dat er iets vanaf kon worden gesnoven. Songfestival-presentatrice Edsilia Rombley reageerde dan ook verbaasd op de beschuldigingen in een talkshow. Volgens haar stond de tafel vol en te ver weg. “Er stond een ice bucket op en de tafel was híer”, met haar handen gebarend naar een denkbeeldige replica.
Dit is ook te zien op andere live-beelden van de Grand Final. In het onderstaande screenshot is te zien dat de drummer van de Italiaanse band half moet opstaan om een glas op tafel te kunnen pakken. Het is dus onwaarschijnlijk dat zanger David een ‘lijntje’ op de tafel heeft gemaakt om deze vanaf de bank op te kunnen snuiven. Ook wordt cocaïne vaak gesnoven door een buisje of met één dichtgeknepen neusgat. Omdat Davids beide gebalde vuisten op camera te zien zijn, is ook dit idee onwaarschijnlijk. Ook de EBU geeft aan naar verschillende beelden te hebben gekeken, op basis waarvan ze de rockband vrijpleitten.
Speculaties op social media
Een test gaf afgelopen maandag uitsluitsel: er is geen drugs gebruikt. In een statement stelt de EBU dat het alarmerend is dat ‘onjuiste speculaties hebben geleid tot nepnieuws’. Dat er indianenverhalen ontstaan door social media is echter niets nieuws. De Rijksoverheid heeft er zelfs een pagina over online gezet. Zo onderscheidt de overheid bijvoorbeeld feiten van meningen: “Een mening is iets anders dan een feit. Meningen kunnen verschillen. En je mening kun je ook veranderen. Feiten zijn waar en moet je altijd kunnen controleren.” Juist op social media ontstonden er rond het vermeende drugsgebruik verhitte discussies over iets dat moeilijk is aan te tonen, op basis van een paar onduidelijke beelden. Veel mensen namen het nieuws al aan voor een feit, terwijl het snuiven van cocaïne nog niet was aangetoond. Dit leidde bijvoorbeeld tot speculaties voor diskwalificatie, die zelfs door een Franse minister zijn geuit.
Maar juist dit geval zit op de grens. Er was tot de negatieve drugstest van gisteren namelijk geen definitief uitsluitsel. Uiteindelijk kan via social media zo’n beschuldiging makkelijk worden verspreid, waarna het moeilijk is om deze te weerleggen. Het platform Twitter alleen heeft bijvoorbeeld al 335 miljoen gebruikers, die allemaal met je in discussie zouden kunnen gaan. Daar is weinig aan te doen, omdat al deze gebruikers recht hebben op hun eigen interpretatie van de Songfestival-beelden. Eerdere tweets over het voorval konden bijvoorbeeld niet worden verwijderd, omdat ze niet verboden zijn volgens de regels op Twitter.
Nu duidelijk is geworden dat er geen drugs zijn gebruikt, zouden factcheckers van social media-bedrijven wel in actie kunnen komen. Bijvoorbeeld door een waarschuwing bij berichten te zetten die weer beginnen over het drugsgebruik. Sommige twitteraars besloten zelf hun tweets te verwijderen, wat gebruiker @niekebraet bijvoorbeeld deed, omdat ze de negatieve reacties op haar post beu was.